بررسی چگونگی یادگیری مهارت های ارتباطی پزشک ـ بیمار در دانشگاه علوم پزشکی ایران و کرمانشاه: از دیدگاه کارآموزان و کارورزان و اساتید

در سال های اخیر بر برقراری “ارتباط بین فردی” مؤثر میان پزشک و بیمار تأکید و توجه  روزافزونی شده است. مهارت های ارتباطی یکی از اجزای اصلی صلاحیت های بالینی به شمار می‎رود که برای تشخیص صحیح و تبعیت بیمار از اقدامات درمانی کمک کننده می باشد. پزشک توسط مهارت های ارتباطی قادر خواهد بود در ارائه اطلاعات و اخبار ناگوار به بیمار یا اطرافیان او، غلبه بر خشم و ناراحتی بیمار، کمک به بیماران مزمن و در آستانه مرگ، عمل کرد بهتری از خود نشان دهد. هدف از این پژوهش بررسی چگونگی یادگیری این گونه مهارت ها با استفاده از نظر اساتید و دانشجویان در 2 دانشگاه علوم پزشکی ایران و کرمانشاه بوده است تا بتوان از آن برای تدوین برنامه‎های درسی استفاده کرد. در این  مطالعه توصیفی ـ تحلیلی یک پرسش نامه خود ایفا به منظور بررسی یادگیری دانشجویان و کارورزان طراحی شد که کارآموزان، کارورزان و اساتید 2 دانشگاه (در 4 بخش داخلی، زنان، کودکان، جراحی) پس از مطالعه آزمایشی به آن پاسخ دادند. تعداد کارآموز، کارورز و استاد در دانشگاه علوم پزشکی ایران به ترتیب 185، 127، 14 نفر و در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه به همان ترتیب 63، 61، 30 نفر بود(به طور کلی 446 دانشجو و 45 استاد بالینی در هر دو دانشگاه). از این تعداد 130 نفر مربوط به بخش داخلی، 96 نفر بخش جراحی، 74 نفر بخش زنان، 146 نفر بخش کودکان بودند. براساس نتایج به دست آمده 3/56% از دانشجویان از این گونه مهارت ها آگاهی داشتند اما 7/43% از آن ها بی‎اطلاع بودند که این تفاوت 000/0=p معنی‎دار بود. اولین تجربه ارتباط با بیمار از نظر کارآموزان و کارورزان و اساتید در بخش و بر بالین بیمار بوده است(5/72%) و پس از آن در کلاس درس بیمارستان(5/11%) و در مرتبه بعدی در اورژانس و درمانگاه (هرکدام 8%) ذکر گردید. تأثیر حضور استاد و دستیار در یادگیری مهارت ها از سوی دانشجویان هر دو دانشگاه به ترتیب بسیار زیاد و زیاد ارزیابی شد. در زمینه چگونگی یادگیری مهارت ها،  اساتید در هر دو دانشگاه ایران و کرمانشاه به ترتیب بیش ترین امتیاز را به مشاهده رفتار استاد ( 4/71% و 7/76% )و پس از آن به مشاهده رفتار دستیار (9/42% و 7/66% ) دادند. سایر روش های یادگیری مانند مشاهده فیلم و منابع راهنما یا مشاهده ایفای نقش از نظر کارورزان، کارآموزان و حتی اساتید کم تر از 50% امتیاز را به خود اختصاص داده‎ بود. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش به نظر می‎رسد که روش های یاددهی و یادگیری مهارت های ارتباطی باید در دانشکده‎های پزشکی مورد تأکید بیش تری قرار گیرد و برنامه‎های آموزش مهارت های ارتباطی برای کارآموزان و کارورزان در نظر گرفته شود. علاوه بر آن اساتید باید نقش فعال تری را در یاددهی مهارت ها در این 2 دانشگاه ایفا کنند.